Tuzunu Sudan Çıkaran Mahir Kimyager ?

Sodyum, vücuttaki hemen hemen bütün reaksiyonlar için hayati bir önem taşır. Birçok hayvan, nadir bulunan tuzun peşine düşer, bulduğunda yalamaya başlar, sonra terleyerek dışarı atar veya termitler gibi tümsekler halinde depolar. Güveler ise tuz ihtiyaçlarını çok farklı bir şekilde karşılarlar. Muhtaç oldukları sodyumu absorbe etmek için birkaç saat içinde yaklaşık 40 mililitre su içerler. İnsanla kıyaslandığında bu, saniyede 4 litre olmak üzere toplam 40 bin litreye eşittir.

Kirli su birikintilerinde su içen kelebek ve güveleri inceleyen araştırmacılar, 1970’Ii yıllarda şu gerçeği tesbit ettiler: Farklı tuzluluk derecelerinde su verildiğinde kelebekler en tuzlu olan suyu tercih ediyorlardı. Cornell Üniversitesi’nden çevrebilimci Scott R. Smedley ve Thomas Eisner, vücudundaki suyu dışarıya idrar şeklinde uzun mesafelere atabilen erkek Gluphisia septentrionis adlı güveyi inceledikten sonra bu “idrar çıkarma” işleminin, tuz tedarikinde önemli bir rol oynadığını gördüler. 1,5 cm uzunluğundaki bu minik güveler, 3,5 saat içinde 38 mililitreden fazla su içerler. Bu da vücut kütlelerinin 600 katına eşittir. Su içerken, aynı anda kullanılmış suyu da yaklaşık yarım metre uzağa yani kendi boyundan 35 misli bir mesafeye idrar olarak atarlar, böylelikle su birikintilerinin tuz nisbetini düşürmemiş olurlar. Vücuttan atılan suyu inceleyen araştırmacılar bu suyun, içilenden daha az miktarda sodyum ihtiva ettiğini buldular. Yani Gluphisia’nın asıl tuza karşı bir susuzluğu vardı. Erkek Gluphisia tam bu işleme göre yaratılmıştı. Bu güvenin, elek görevi yapan çıkıntılar taşıyan bir hortumu ve sodyumun daha iyi absorbe edilmesini sağlayan uzun bağırsakları vardı.

Yetişkin erkek güveler bir haftadan fazla yaşamazlar. Kendilerinde yansıyan İlahi sanatları ve manaları gösterdikten sonra görevlerini tamamlarlar. Bu kadar kısa yaşamasına rağmen güveler acaba tuz tedarikinde neden bu kadar gayret göstermektedirler? Nesillerinin devam etmesi için güveler hummalı bir çalışma içine girmektedirler. Gluphisia larvasının en çok sevdiği yiyecek olan kayak yaprağı, sodyum açısından zengin değildir. Bu yüzden yetişkin güveler, mesuliyet şuuru taşırcasına, yavrularının büyüme devresinde kritik bir rol oynayan iyonlardan onları mahrum etmemek için kendilerine ilham edilen başka bir yol ararlar. Bu defa asıl yük, erkek güvenin sırtındadır.

Araştırmacılar bu teorilerini şu tesbitle de desteklemektedirler: Erkek güvenin üreme sisteminde sodyum yoğunluğu oldukça fazladır. Erkek güve çiftleşme anında, spermleriyle birlikte yüksek yoğunlukta tuz da aktarır. Dişi güve de kendisinde tecelli eden şefkatin eserini göstererek sodyumu yumurtalarına transfer eder. Aciz lavra ise dünyamıza gelir gelmez, muhtaç olduğu tuz nimetinin kendisini beklediğini görür. Küçücük bir güvenin tuz ihtiyacının karşılanması için onun boşaltım sisteminin, vücudunun tuz metabolizmasının, suların tuz yoğunluğunun ve üreme fonksiyonlarının bütünüyle birden tesadüfen oluşması için gereken ihtimalleri hesap etmeye hiç gerek var mı?