Diktatörler Satrançtan Neden Nefret Eder? Kasparov Putin’i Anlatıyor

DIKTATÖRLER NEDEN SATRANÇTAN NEFRET EDER? GARRY KASPAROV PUTIN’I ANLATIYOR

Dünyanın en iyi santranç oyuncusu ve Putin’in gazabından kaçarak yurtdışında yaşayan Garry Kasparov, Slate Magazinden Jacob Weisberg’in Vlademir Putin ve Donald Trump’ın seçilmesinde Rusya’nın etkisi ilgili sorularını cevapladı. Çarpıcı röportajdan bazı notlar:

Jacob Weisberg: 21 Ekim’de CNN’e verdiğiniz bir röportajda “Rusya kesinlikle Trump’i seçtirmeye çalışıyor” demiştiniz. Şimdi aynı iddiayı tüm Amerika konuşuyor. Ne hissediyorsunuz?

Kasparov –Böyle olacağını ben tahmin ediyordum demekten nefret ederim. Daha önce alt başlığı “Neden Vlademir Putin özgür dünyanın bir düşmanıdır ve durdurulmalıdır” olan kitabımı yayıncıya yolladığımda, kitabımı çok sevmesine rağmen alt başlığı çok provakatif bulmuştu. Rusya’da ben ve Boris Nemtsov pek çok arkadaşım dünyanın değişik yerlerindeki pek çok insana yıllardır Vlademir Putin’in şu an için sadece bizim problemimiz olduğunu ancak pek yakında dünyadaki herkesin problemi haline dönüşeceğini anlatmaya çalıştık. Çünkü her diktatör kendi ülkesinde gücü konsolide ettikten sonra bununla yetinmeyip global arenada güç gösterisi yapmak ister. Amerikan seçimlerine müdahale edebilmek bir diktatörün gurur duyabileceği birşeydir ve bu yüzden Putin’den oldukça beklenilesi bir davranış.

Jacob Weisberg: Sizce bu çok riskli bir davranış değilmi Putin için?

Kasparov- Kesinlikle haklısınız. Diktatör olmak zaten riskli bir iştir. Eğer Putin’i ve Putin’in davranışlarını bizim persfektifimizden değerlendirseniz—biz şu anda özgür bir ülkede yaşıyoruz ve geleceğimize bakıyoruz, bunun için stratejik kararlar alıyoruz. Diktatörler stratejik kararlarla ilgilenmezler.Bir noktadan sonra diktatör için herşey varolma veya yokolma savaşına döner. Bu yüzden diktatörler yaptıkları hataların büyüklüğünü önemsemeksizin sadece günü kurtarmaya çalışırlar. Özgür medyanın ve parlemento denetiminin olmadığı bir ülkede, bir diktatör için yapabileceği en büyük hata zayıf gözükmek olacaktır. Bunun dışında pek bir şeyi önemsemezler. Tarih kitaplarından diktatörlerle ilgili çok şey okudum. Eğer bir diktatoryal eğilimi olan birisi erken döneminde bir şekilde engellenmezse, eninde sonunda hiç bir kural, kanun ve rasyonalite tanımaksızın çok çılgınca işlere girişir.

Jacob Weisberg: New York Times’da yayınlanan raporlara göre seçimlere müdahaleye iki ayrı Rus istihbarat servisi müdahil olmuş. Önce FSB (KGB’nin devamı) ve daha sonra Rus Ordu İstihbarat servisi. Bir açıdan bakıldığında koordine bir saldırı gibi yorumlanabilir ama aynı zamanda kaotik bir durumun da göstergesi değil mi?

Kasparov- Evet. Bu bir diktatörlükte tipik birşeydir zaten. Bu arada bu Putin’in işin merkezinde olduğunun da bir kanıtıdır. Bir diktatör çok güçlenmiş tek bir güvenlik kurumu istemez. Putin her iki kuruma da ve belki daha da fazla kuruma aynı görevi vererek, kendini merkezde konumlandırmıştır. Böylece bir kurumdan elde edeceği bilgiyi de diger kuruma karşı kullanabilir.

Jacob Weisberg: Bu son söylediğiniz sanki bir satranç hamlesini anımsattı bana. Sizde dünyanın gelmiş geçmiş en iyi santranç ustasisiniz? Sizce Putin bir satranç mi oynuyor yoksa başka bir oyun mu?

Kasparov: Hayır! Ben her zaman santranç oyunun saygınlığını korurum birileri Putin satranç oynuyor dediğinde. Putin satrançtan nefret eder çünkü satranç bir strateji oyunudur ve %100 şeffaf bir oyundur. Ben satranç oynarken benim elimdeki güçler nedir bilirim ve rakibiminkini de bilirim. Buna göre bir strateji geliştiririm. Tabii ki rakibimin ne düşündüğünü bilmem mümkün değil ancak rakibimin elindeki taşlarla neler yapabileceği üzerinde bir fikrim olur.

Diktatörler şeffaflıktan nefret ederler. Putin bence kendini çok daha rahat hissedebileceği bir oyun, benim “Geopolitik poker” dediğim oyunu oynuyor. Pokerde eliniz çok zayıf olsa bile kazanabileceğinizi bilirsiniz, sadece çok iyi blöf yapabilecek bir sinir sisteminiz olmasi gerekir. Putin blöf yapıyor. Rakipleri özgür dünyanın liderleri ve ellerindeki kartlar büyük oranda şeffaf. Bana göre Putin için kritik an Obama’nın Suriye’de “kırmızı çizgi” dediği bir konuda müdahale edemeyeceğini anladığı andır.

Jacob Weisberg: Amerikan seçimlerine müdahalede bir kırmızı çizgi olmalı değilmiydi. Obama neden hareket etme konusunda bu kadar gecikti?

Kasparov: Bence bu noktada Putin’e hakkını teslim etmemiz gerekiyor. Rakibinin psikolojisini iyi okudu ve Obama yönetimine karşı çok zekice oynadı. Obama’nın gerçek bir çatışmada kaçınacağından emindi. Ve daha önemlisi, oyunda aslında Putin’in eli çok zayıftı. Amerikanın herhangi bir şekilde Rusya’ya karşılık vermesi Rusya’yı her anlamda çökertebilirdi. Putin oyununu Obama’nın Hillary’nin bir şekilde kazanacağını ummaktan başka hiçbir şey yapmayacağı varsayımı üzerine kurdu. Putin ayrıca sadece bu oyunu kazanmakla kalmayıp, bu şekilde pek çok yere mesaj gönderebileceğine inandı. An itibariyle duruma bakılacak olursak, Putin ABD’nin NATO müttefiklerine, Arap monarşilerine, Çin’e japonlara, Afrika milletlerine ve Latin Amerika’ya şu mesajı göndermekte başarılı oldu: Putin çok güçlü, saldırgan ve kendinden emin. Amerikan politik sistemine bile müdahale edebilicek durumda. Gerçekçi olmak gerekirse Amerika bu mesajı sadece yuttu.

Jacob Weisberg: Peki Putin’i anlattınız. Trump’ a gelelim. Bir röportajınızda Trump için hemen her konuda tutarsız birisi, ama Putin savunurken gösterdiği tutarlılık beni şüphelendiriyor demiştiniz. Bunun çok ilginç bir gözlem olduğunu düşünüyorum.

Kasparov- Özellikle bir Cumhuriyetçi başkan adayı için CIA ve FBI dururken KGB nin sözüne itimat etmek hiç alışılagelmiş bir durum değil. Bunun iki sebebi var. Birincisi bizim Trump’in şirketlerinin mali ve organizasyonel yapısıyla ilgili hemen hiç bir bilgimiz yok. Bunu büyük oranda gizleyebilmiş olması bence Trump’ın çok büyük bir başarısı. Onun gerçek bir milyarder olup olmadığını bile henüz bilmiyoruz. Tek bildiğimiz pek çok iflasa rağmen şirketini ayakta tutmayı başardığı, büyük oranda borçlar aldığı ve sonunda Amerika’nın düşmanları lehine sözler sarfeden bir başkomutan olabildiği. Belki Putin bu noktada bizlerin bilmediği çok önemli olabilecek bir bilgiye ulaştı. Belki de Trump Moskova’dayken bir şekilde kayda alındı. Açıkçası net bilmiyorum ve sadece spekülasyon yapabilirim.

Jacob Weisberg: Peki öyleyse söylediklerinizden yola çıkarak bir teori geliştirmeme izin verin. Trump’ın şirketleri iflas edince Amerikan bankaları ona borç para vermeyebilirdi. O dönemde para arayışında olduğu bir kesimde Rus oligarklarıydı. Onlardan para aldımı almadı mı bilmiyoruz ancak onlarla çok vakit geçirdiği bir sır değil. Bu dönemde bir etkilenme olmuş olabilir mi?

Kasparov: Kesinlikle. Şimdi beni rahatsız eden şey, Rusya’nın Amerikan seçimlerine müdahale ettiği ortaya çıkmasına karşın Trump Putin’e en yakın Amerikalı girişimci denilebilecek Rex Tillerson’u Genel Sekreter olarak atayabildi. Bu Rusya’nın teşkil ettiği tehlikeyi hiç umursamadığı anlamına geliyor.

Bence Putin tarafındaki tüm parçaları birleştirdiğinizde şöyle bir sonuca ulaşıyoruz. Putin sadece Amerikan seçimlerine müdahale etmedi. Bunu sürekli olarak Avrupa’da da yapıyor. Eğer birisi CIA raporunu önemsemiyorsa Avrupa ülkerinin de istihbarat raporlarını dikkate almayacaktır.

Şimdi daha iyi anlıyoruz ki Wikileaks seçimlere endeksli olarak bilgi sizdirdi ve direk kontrol altındaydı. Bilgiler değişik seçimlere Rusya lehine etki edecek şekilde sızdırılıyordu. Tüm bu bilgilerin ışığında Trump’ın Rex Tilerson’I ataması ve seçimlere müdahalenin sonuca etki edip etmediği ikinci planda kalıyor ve sadece bu konulara odaklanmak yeterli değil. Öyle tehlikeli bir noktadayız ki tüm Amerikan dış politikası birilerinin şirket baglantilarinin esiri haline dönüşebilir.

Jacob Weisberg: Demokrasi taraftarı, bu nedenle bir süre hapis yatmış ve ülkesini terk etmek zorunda kalmış bir Rus vatandaşı olarak, sivil haklar ve demokrasi tehditleri ile yüzyüze gelmiş demokrasi savunucusu Amerikalılara tavsiyeniz nedir?

Kasparov: Öncelikle şunu anlamalısınız. Hiç bir şey birden olmuyor. Geçmişte bu günlerin geleceğine dair çok emare vardı ama Amerikalılar ve Avrupalılar bunun sadece kötü bir hava gibi geçici olduğunu düşündüler. Ama tehlike çok gerçekçi. Herşey çok çabukça gerçekleşebilir çünkü sevgisiz, hiç bir moral değeri olmayan insanların elinde şu an çok büyük bir güç var. Ama ben hala Amerika için ümitliyim. Unutmayalım ki Amerikalıların çoğunluğu Trump için oy vermedi. Bazen Trump’ın kazanmasının bizi gelecek hakkında düşünmeye zorladığını hissediyorum ki bu iyi bir şey. Bizlerin en büyük problemi Putin, Trump ve hatta ISID birşey vaad ederken bizim statüskoya tutunup kalmış olmamızdı. Bakınız Trump’a “Amerika’yı yeniden büyük yapacağız “diyerek özellikle genç nesilden pek çok insanı hareketlendirebildi. Aynı şeyi bizlerin de yapabilmesi gerekiyor. İnsanlara kendi geleceklerinin kendi elllerinde olduğunu bir şekilde hatırlatmamız gerekiyor. Demokrasinin nihai bir amaç olmadığını, sadece insanlik adina daha buyuk hedeflere ulaşmak için bir enstrüman olduğunu bilmeliyiz.

Ceviri: Tahir Ipek