Ümit üzerine değerlendirmeler!!!

Ümit kavramını ele alırken meseleyi cereyan şekliyle realize etmek başka bir meseledir. Bir de bu arada bazen hassas ruhların bu mevzuda duyarlılığına bağlı işi ele alma, tahlil etme daha başka bir meseledir. Ümit meselesi aynı zamanda Cenab-ı Hakk'ın engin rahmetinden, O'nun mü'minlere teveccühünden inanarak yararlanma mülahazasına bağlı bir tavırdır, bir davranıştır. Dolayısıyla aksi bir davranış mü'mine yaraşmaz, yakışmaz. Kur'an'ı Kerim'de "Vela tey'esü min ravhillahi, innehü la yey'esü min ravhillahi illel kavmü'l-kâfirûn^[1], Allah'ın rahmetinden ümidinizi kesmeyin" diyor.
Hz. Üstad da ona "mani-i her kemaldir" diyor. Maddi manevi terakki yolunda insanı felç eden bir faktördür. Çok tekerrür eden bir şey olsa da Mehmet Akif de ayrı bir ses katıyor o meseleye.

"Yeis öyle bir bataktır ki düşersen boğulursun.
Azmine sarıl sımsıkı, bak ne olursun!
Yaşayanlar hep ümitle yaşar,
Me'yus olan ruhunu vicdanını bağlar"

Sonra da ümitsiz insanlara "dipdiri meyyit^[2]" diyor. Farkı yok Üstadın "mezar-ı müteharrik bedbahtlar" dediği gibi..

"Ey dipdiri meyyit iki el bir baş içindir.
El de senin baş ta senindir.
Kurtarmaya azmin niçin böyle süreksiz,
Sen mi yoksa ümidin mi yüreksiz"
Ümit Allah'a Güvenin İfadesidir

Ümit Allah'a güvenin, Allah'ın rahmetine olan itimadın ifadesidir. Şimdiye kadar bizim davranışlarımıza, sa'y u gayretimize (çalışma ve gayret), belki o sa'y u gayreti şart-ı adi planında Cenab-ı Hak birer çekirdek, nüve olarak kabul buyurmuş. Ama onun neşv ü nema bulması için gerekli olan toprak, toprakta kuvve-i inbatiye (bitirme gücü), hava, hava ile teması, su, suyla teması, güneş, güneşle teması gerekir. Ve vaz' edilen kanunlar içinde onun her safhasında, "ona müdahale" tabirini kullanmadan çok ürküyorum ben, çünkü müdahale ara sıra bir şeye karışma, işletme, onu kendi başına bırakma gibi manalara gelir. Fakat başka tabir bilmediğim için diyorum ben, "her zaman icraatı elinde tutma, her zaman tasarrufu elinde tutma" demek belki daha uygun olacaktır. Çünkü bir vetirenin (süreç) hiçbir safhasında hiçbir şey Cenab-ı Hakk'ın görüp gözetmesinden hâli değildir. Yani insanların o mevzudaki gayretleri, cehdleri şart-ı adi planında bir şeydir ama hep Allah (cc) yapmıştır. "İnnallahe yahkümü mâ yurid^[3]" Allah dilediğini yapar ve istediği gibi hüküm verir. İşte esas hakim olan bu sözlerle ifade ediliyor.

Ümit, aynı zamanda bunlara güvenmek, bağlanmak, inanmak ve itimat etmek demektir. İnsan kendi iradesine, kuvvetine, imkanlarına güveniyorsa o nispette bunlara itimadı az demektir. Tabir-i diğerle bunlara teveccüh etmesi, itimat etmesi ölçüsünde kendi nefsine güveni azalır. Kendini görmez, iradede kusur etmez, iradesini kullanmada kusur etmez. Fakat hiçbir şeyi de iradesine bağlamaz. Çünkü yine Hazreti Üstad'ın dediği gibi "ekl-şürb" (yeme-içme) diyeceksiniz. Yani teneffüs ef'âl ü ihtiyariyeden (iradi fiillerden) değildir. Yani, otonom sistemin çalışmasıyla olur bunlar. Yeme içme gibi şeylerde bile aşr u mişar tabirini kullanıyor. Aşr kelimesi "onda bir" demektir. Yüzde bir demektir. İnsanın iradesi o işin yüzde birine ancak taalluk ediyordur. yüzde doksandokuz hep meşiet-i İlahiye (Allah'ın dilemesi) ile olur.

Madem herşey Allah'tan. Niye ondan ümidini keseceksin ki. Ümit o yönüyle çok önemli. Bu açıdan hadiseler böyle karamsarlık vaat ediyormuş, kötümserliğe gidiyormuş. Hiç bir zaman insan ye'se düşmemeli. Çünkü o zaman kendini felç eder. Yükselecekken yükselemez. Yani o zaman onu almış böyle yukarıya çıkmadan asansör duruverir. Bir helezon gibi merdivenleri yürüyerek yukarıya doğru arş-ı kemalata çıkarken birdenbire duruverir. İnsanda öyle bir duygu hasıl olduğu an birdenbire duruverir, olduğu gibi kalır. Asansörün boşlukta kalması gibi birşey olur. Bakın bu hem bir iman meselesi, hem de aynı zamanda mümin gelecek adına meselelere bakarken öyle bakması lazım.
Şafak Emareleri

Emareler meselesi konusunda Hazreti Üstad "biz acele ettik, kışta geldik, siz cennet-asâ bir baharda geleceksiniz" diyor. Ve o baharı gören insanlardan kendi beklentilerini de ortaya koyuyor. Mesela "ümidim var ki Asya'nın semavat ü zemini -bir okuyuşa göre- yed-i beyza olan İslam'a teslim olur" diyor. Bir okuyuşa göre de "asiyaba hem olur teslim yed-i beyzay-ı İslam'a" diyor. İkisi de kendine göre doğru. Semavat ve zemin kurulu sistem ve düzen olarak İslam'ın yed-i beyzasına (beyaz ve nurlu eline) teslim olacak diyor. Asya semavat ve arzıyla hepsi birden İslam'ın yed-i beyzasına teslim olacak. Bu da diğer okuyuşa göre manası oluyor. Diğer bir yandan diyor ki "Ümitvar olunuz, şu istikbal inkılabatı içinde en yüksek ve en gür sadâ İslam'ın sadâsı olacaktır" diyor. Ve pek çok yerde hususiyle eski eserlerinde şafaktan, o şafağın emarelerinden bahsediyor. Hatta bizim sıkılmışlığımızın, maruz kaldığımız tazyikleri, mağduriyet ve mazlumiyetimizi birer kredi olarak kullanabileceğimizden bahsediyor. Yani düşmüş insanlar, biraz daha onurlu olarak azimli, kararlı hareket ederek içinde bulundukları durumdan o meskenetten sıyrılabilecekleri mülahazasına giriyor.

Mehmet Akif de şöyle diyor:

"Cebanet, meskenet, dünyada sığmaz ruhu İslâma
Kitabullahı işhad eyledim -gördüm ya- dâvâma" diyor

Yani Müslümanların uzun zaman öyle bir korkaklık, -bağışlayın - bir pısırıklık, bir meskenet içinde pusup başkalarının tahakkümü altında yaşamayacağına inanıyor. Yine bir yerde haykırıyor

Ey şark! Ey ebedi meskenet!
Haydi kımıldanmaya sende bir niyet et.
Korkuyorum, Garbın elinden yarın,
Kalmayacak çekmediğin mel'anet.
His yok, hareket yok, acı yok... Leş mi kesildin?
Hayret veriyorsun bana... Sen böyle değildin
Çekiyor şimdi evet "Garbın elinden yarın, kalmayacak çekmediğin mel'anet" diyor.

Bütün bunlar sizin gayret-i imaniyenizi gayret-i diniyenizi harekete geçirmek için düğmeye dokunmadır, düğmeye basmadır, bütün bunları uyarmak için. İnanan insanların hepsinde var yani. Muhammed İkbal'i^[4] de süzseniz onda da görürsünüz. O da bir diriliş münadisidir. O da 13. asrın minaresinde bulunanlardan. Sadece şerefe farklılığı vardır. Birinci şerefe, ikinci şerefe, üçüncü şerefe.

Ve sureten (görünüşte) medeni, sireten (içte) çok geri insanları medeniyet camiine çağrı yapar, davet eder, din şemsiyesi altına, camie davet eder. Bunların hepsi birer müezzindir. Fakat alâ meratibihim (mertebelerine göre) müezzindirler, samimidirler. Sesleri her zaman gürül gürül çıkmıştır. Şimdi, onlar da bir şeyler, şafak emareleri sezmişler. Fakat hiçbir zaman Cenab-ı Hakk'ın şafak emaresi şeklinde ilk mevhibe olarak ihsan ettiği şey, ilk ihsan ettiği gibi öyle büyüyerek hendesi gelişerek çoğalarak, geometrik bir genişleme bu. (Öyle) gideceğine dair elimizde teminat yoktur, bunlar birer ata-i İlahidir. Yine Hazreti Üstad'ın ifade ettiği gibi "bazen atay-i İlahi, kazayı bozar" Kaza da gider o kader-i mübrem değil de kader-i muallaki değiştirir. Levh-i mahfuzda herşey ilm-i İlahi'nin bir tezahürüdür. Orada tebeddül ve teğayyür (değişme, başkalaşma) olmaz. Zat-ı Ulûhiyet'te tebeddül ve teğayyür olmadığı gibi.

Tebeddülden tegayyürden^[5] elvan ü eşkalden (renk, şekil) muhakkak ol müberradır (uzak, beri). Onlar selbî sıfatlardır. Ve Allah'ın öyle tanınması lazım. Evet aynen onun gibi bir de meseleye ters taraftan bakacaksınız. Yani Allah'ın ilk mevhibeleri atâsıdır. Fakat bir yerde bize ait işler. Mesela ilk mevhibeleri iyi değerlendirmeyiz.

Nasıl Bir Duruş Sergilemek Lazım

Allah'ın lütufları böyle muhatap bulmazsa o zaman Cenab-ı Hakk'ın atâsı farklı bir kazayla delinebilir, olmayabilir. Sağlam durmak lazım. Duruşta temadi (devamlılık), sağlam duruş kadar hatta ondan da daha önemlidir. Bir mülahazayla demiştim. Hazreti Sahip Kıran'ın hiç bir kitabı olmasa duruşu çok önemlidir. Bu kitaplardan daha çok duruşu benim gözlerimi dolduruyor, burnumun kemikleri sızlıyor, size kasemle (yeminle) teminat verebilirim. Böyle gözümün önünde fırtınalar, hortumlar hatta yerin altındaki mağmalar fışkırsa devrilemeyecek kadar sabit bir abide gibi görünüyor bana. Adam hiç değişmeden duruyor her devirde, çok farklı ceberrut devirlerine gelip tosluyor, fakat herşey toz duman olup duruyor ama o dimdik duruyor yine. Bu çok önemlidir. Bu arkadakilerini şaşırtmaz, teşettüt-ü ârâya (düşünce dağınıklığı) sevketmez. Acaba şöyle mi yapalım, yoksa böyle mi yapalım dedirtmez. Nasıl yapılacaksa o karar vermiş, yapılacak şeyleri her zaman yapıyor. O açıdan duruştaki kararlılık ve temadi ona ayrı bir derinlik kazandırır. Şimdi Cenab-ı Hakk'ın size mutlu günler nasip etmesi bir duruş sağlamlığı, o duruş sağlamlığının da temadisine devamlılığına bağlanmışsa şayet, şafak emareleri zuhur ettikten sonra birdenbire bazen şafak sonrası birdenbire bir karanlık bastırır. Hafizanallah bir karanlık basabilir. Bundan ürperiyoruz, korkuyoruz. Allah bizi öyle bir şeye maruz bırakmasın. Ve şunu da diyoruz. Biz güçlü insanlar değiliz, küçük bir meltemle bile devrilecek kadar zayıf ve aciziz. Karakter bakımından ciddi boşluklarımız var bizim. Allah bizi o yüksek imtihanlarla imtihan etmesin.

Büyükleri preslediği gibi ""em hasibtüm en tedhulü-l cennete ve lemma ye'tiküm meselüllezine halev min kabliküm, messethüm'ül be'sâü ve'ddarrâü ve zülzilü..."^[7] diyor Böyle canlarına tak dedirtecek şeylere maruz kalıyorlar, "Metâ nasrullah?" Allah'ım yardımın, nusretin ne zaman diyorlar. Bizi Cenab-ı Hakk onlarla imtihan etmesin. Zayıflığımıza göre maruz bırakacağı şey ile hiçbir şeye maruz bırakmadan lütfetsin deriz. Ama Allah'ın kanunu, adet-i Sübhanisince ağır bir yük ikame edilecekse, hak tutulup kaldırılacaksa o konması gerekli olan yere konacaksa, her zaman onu aynı güçteki insanlar kaldırıp koyacak buyurmuşlardır. Bazı peygamberlerin ümmetleri o peygamberlere vefa içinde bulunamadıklarından dolayı geldikleri gibi gitmişlerdir. Sadece tatlı bir iz bırakmışlar ve arkadan gelenlere sadece bir fikir bırakmışlardır. Hiç ümmeti olmayan peygamberler vardır. Arkadan gelen insanlar o peygamberlere göre rehberlere rehnümalarına, pişdarlarına vefalı olamamışlardır. Fakat bir de onların gürül gürül bir ses haline gelip, bütün yeryüzünde gürlemesi var. Esas temsil odur yani. Temsil edildiğinden dolayı devam olmuştur Allah'ın lütfuyla. Bir de meselenin bu yanı vardır.

Siz ümitlenirsiniz. Şafak emaresi doğdu, şafak attıktan sonra bir saat, takriben elli dakika sonra güneş doğar falan diye beklemeye durursunuz da fakat tek taraflı olarak biz o mukaveleyi bozmuşuzdur. Allah'la kullar arasında mukavale vardır "evfü bi ahdi, ûfi bi ahdiküm^[8]", fezkurunî ezkurküm^[9]" Anın beni anayım sizi" Hele siz vaade vefada sadık olun, bakın sadakat nasıl oluyor. Verdiğim sözü nasıl yerine getiriyorum. Şimdi böyle bir imtihan hafizanalllah kaybedersek bütün şafak emareleri doğar kaybolur gider, yeniden yeryüzünü bir zulmet basar. O mevzuda çok dikkatli olmak laızm. Çok vefalı olmak lazım. Bir de meselenin bu yanı var.
Günümüze Gelince

Günümüze gelince, derdi dert yapan vicdanın genişliğidir. Lezzeti lezzet yapan vicdanın genişliğidir. Elemi elem yapan, acıyı acı yapan da vicdanın genişliğidir. Bazıları sadece kendi dar dünyalarına bağlı duyarlar, bazıları da "İslam'ın kaderi kaderimdir" derler. Kaderinin vüsati ölçüsünde duyarlar. Onun için dert, onların sırtında kocaman bir yüktür, dünya gibi olur. Bütün dünyanın derdini sırtlarında taşırlar.

Onun için der ki "karşımda bir yangın var, içinde evladımın imanı tutuşmuş yanıyor, onu kurtarmak için ayağım birine toslamış, düşmüşüm o büyük hadise karşısında bunun ne önemi mi var, lafı mı olur"^[10] diyor.

Bakın kıstaslarımıza göre farklı düşünce, yani biri gelmiş bana hakaret etmiş, sövmüş, aşağılık mahluk demiş. Esas dünyada olup biten hadiseler karşısında bunun ne önemi olur. Beni vazifeden almışlar azletmişler, beni sürgüne göndermişler o büyük hadise karşısında bunun ne önemi olur. Bu mefkurenin yüceliğine göre insanda hasıl olan bir yüceliktir bence.

Evet, bari bir dua, bari yürekten bir dua, milyonlar şehidin uğrunda hırz-ı can ettikleri bir dava uğrunda bari bir dua. Bari bir gece uykuyu terketme. Dayanak noktamız Cenab-ı Hakk'tır. Kötülük düşünenleri de o mevzuda gafletle yaşayanları da O'na havale ediyoruz. Gafilleri uyarsın, diğerlerinin de hakkından gelsin. Amin.

Bu metinde gramer açısından küçük tasarruflar yapıldı. Parantez içindeki ibareler editöre aittir.
[1] Yusuf Suresi-12/87 ayet: "Allah'ın rahmetinden ümit kesmeyiniz; çünkü Allah'ın rahmetinden ümidin! kesen ancak kafirler güruhudur.'
[2] Ölü, ölmüş
[3] Maide Suresi-5/1
[4] Muhammed İkbal : (1873-1938), Pakistan'lı şair ve mütefekkir, siyaset, iman, mücadele adamı. Pencap eyaletinin Siyalküt şehrinde doğdu. 1927'de Pencap yasama meclisine seçilen Muhammed İkbal 'Bağımsız Pakistan' fikrini ortaya attı. İkbal 1938 yılında vefat etti. Naaşı, Lahor Mescid-i Şahi bahçesine defnedildi. Risale-i Nur'da ismi zikredilmekte ve özellikle şairliğine, heyecanlı şiirlerine atıf yapılmıştır. (Tarihçe-i Hayat, s. 9, 11). Karaşi Nur Talebeleri tarafından gönderilen (30. 3. 1957) ve Tarihçe-i Hayat'ta yer alan (s. 622) bir mektupta ismi zikredilmektedir
[5] Değişim, başkalaşma
[6] Lem'alar, 1. Lem'a, Bediüzzaman
[7] Bakara suresi, ayet 214 (Yoksa siz, sizden önce gelip geçenlerin başına gelenler size de gelmeden cennete gireceğinizi mi sandınız? Yoksulluk ve sıkıntı onlara öylesine dokunmuş ve öyle sarsılmışlardı ki, nihayet Peygamber ve beraberindeki müminler: Allah'ın yardımı ne zaman! dediler. Bilesiniz ki Allah'ın yardımı yakındır. Bakara-2/214)
[8] Bakara Suresi-2/40
[9] Bakara Suresi-2/152
[10] Tarihçe-i Hayat, Isparta Hayatı bölümünde, sayfa 543