Ayşe Şasa'nın '[Bir] Ruh Macerası' hilmi yavuz

Sevgili Ayşe Şasa, bu defa bize 'Bir Ruh Macerası'nı anlatıyor; -kendi 'ruh macerası'nı. Bu 'macera'nın derunî ve Batınî tarafını Ayşe, 'Deliler Ülkesinden Notlar'da dilegetirmişti: 'Bir Ruh Macerası'nda ise, bu maceranın onun kişisel tarihindeki Zahirî tarafını anlatıyor.
Böylece, Ayşe'nin 2003'te yayımlanan 'Deliler Ülkesinden Notlar'ı ile 2009 yılında Timaş tarafından yayımlanan 'Bir Ruh Macerası', onun Zahirî ve Batınî yolculukları ile bu serüvenini tamamlamış oluyor... Ayşe Şasa'nın, '[h]ayatımdan, bende yer etmiş birtakım olayları ve nakletmekten başka hiçbir iddiası olmayan bir metin olarak takdim ettiği 'Bir Ruh Macerası', aslında, bir 'nehir söyleşi'. Meryem Atlas, Leyla İpekçi ve Berat Demirci'nin sorularına Ayşe'nin verdiği cevaplardan oluşan bir metin 'Bir Ruh Macerası'... Ayşe Şasa'nın 'hayatında [...] yer etmiş olaylar'ın ilki, onun ailesi ve o yıllarda İstanbul'un hali vakti yerinde 'Avrupaî' ailelerinin çocukları için tuttukları yabancı mürebbiyelerle olan ilişkisidir. Ama Şasa ailesi için durum farklıdır: "'Dünyanın birçok yerinde', diyor Ayşe, 'üst zümreye mensup insanların çocuklarına dadı tuttukları bilinir. Fakat bizim ailede olduğu gibi, kayıtsız şartsız, çocuğu dadıların eline dönüp bakmaksızın terk vakası, bence sıra dışı bir şey. Bunun en önemli sebebi, yabancı mürebbiyenin çocuklarını 'tam bir Batılı gibi' yetiştireceklerine olan inançlarıydı." Eğer yanılmıyorsam Ayşe'nin 'ruh macerası'ndaki ilk travmatik yaşantı, ona ilk çocukluk yıllarında Alman mürebbiyelerin eğitim anlayışına hâkim olan Nazi disiplininin uygulanmasıdır. 'Çocukluğumda' diyor, Ayşe 'hafızama kaydettiğim, dört yaşındayken savaş yıllarında dinlenen radyolar, savaş travmaları, anneannemin [Rauf Orbay'ın kızkardeşi Safiye Orbay, H.Y.] İstiklal Savaşı ve sonrası hakkında anlattıkları...'. Anne ve babanın ilgisizlikleri de ekleniyor bu travmalara... Ve, kaçınılmaz olarak, kendisini saçının bukleleriyle oynayan bir 'yetim' gibi hissedişi... Amerikan Kız Koleji yılları ise Ayşe'nin, 'hümanist' bir Protestan eğitimi aldığı yıllardır. Bu eğitim, Ayşe'ye göre, '[i]nsanı ilâh konumuna getiren' ve 'gelenekle bağını doğru dürüst kuramamış insanlarda, geçmişiyle göbek bağının büsbütün kopmasına sebep olan' bir eğitimdir. Koleji bitirdikten sonra Ayşe'nin, daha öğrencilik yıllarından başlayan sinema ilgisi öne çıkıyor ve ilk eşi Atilla Tokatlı (daha evlenmemişlerdir) onu Kemal Tahir'le tanıştırıyor. Bu Ayşe'nin hayatında büyük bir kopmadır. Batılı, ateist, nihilist, sol düşünceli Ayşe'nin karşısında ilk defa, 'yerli olmaktan bahs'eden, 'Batıcı okumuşlarımızın züppece eğilimlerini alaya alan' biri vardır. Hayatını kazanma tutkusu onu sinemada bilfiil çalışmaya yöneltiyor. Attila Tokatlı'yla evlilik, senaryo yazarlığı, Atıf Yılmaz'a asistanlık. Giderek, Kemal Tahir'in entelektüel dünyasına yakınlık! 'Yetim' çocuğun, ilk entelektüel 'baba'sı Kemal Tahir'dir artık. Ama işte o menhus hastalık da nüksetmiştir. Atıf Yılmaz'la evlilik, Kemal Tahir'in ölümü, Ayşe'yi, entelektüel 'baba' olarak bu defa Prof. Şerif Mardin'e yöneltecektir. Kemal Tahir de, Şerif Mardin de, 'seküler' yolgöstericilerdir; oysa Ayşe'nin o büyük krizler ve bunalımlar içinde aradığı, ne olduğunu bilmese bile, başka şeydir... İbn' Arabî (Şeyh'ül-Ekber), Ayşe'nin hayatını değiştirerek onu İslam'la müşerref kılar. Füsûs, onun başucu kitabıdır artık: Bir 'ba's-ü ba'del-mevt' yaşamaktadır ve yanında, onu gerçekten seven ve anlayan bir eş, Bülent Oran vardır. Ayşe'nin arayışlar içinde geçen 'ruh macerası' devam etmektedir. İbn Arabî ve Füsûs'u onu Tasavvufa ve 'mürşid-i kâmîl'ini bulmaya doğru yönlendiriyor;-buluyor da! Bu defaki 'Baba', Ayşe'nin tam da istediği bir Efendi'dir. Ve, kendi ifadesiyle, '[h]iç farkında olmadan bir şenlik başlıyor hayatta; bir ihtişam, bir derinlik... Müthiş bir letafet ve neşe başlıyor.' Ayşe Şasa'nın Batınî yolculuğunu 'Deliler Ülkesinden Notlar'da önce okumuştuk. Zahirî yolculuğunu da 'Bir Ruh Macerası' tamamlıyor. Bence okur, önce 'Bir Ruh Macerası'nı okumalı, sonra da 'Deliler Ülkesinden Notlar'a yönelmelidir. Bu ruh macerasını bütünüyle kavrayabilmek için, iki kitabı Zahir'den Batın'a doğru okumak gerekir, diye düşünüyorum...
02 Aralık 2009, Çarşamba